Tuesday, September 22, 2009

ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದಿಷ್ಟು ಮಾತು... ಭಾಗ-1

ಸರಸ್ವತಿಗೂ ಮುನ್ನ...
ಮೊನ್ನೆ ಸ್ನೇಹಿತರೊಬ್ಬರು ‘ಏನ್ರಿ ಸರಸ್ವತೀ ಪೂಜೆ ಮಾಡೋಲ್ಲವೆ?’ ಎಂದರು. ಅವರ ಮಾತಿನ ಅರ್ಥ ನಾನು ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಪಿಹೆಚ್.ಡಿ. ಮಾಡಿರುವುದರಿಂದ ಸರಸ್ವತಿಯ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು! ನಾನು ನಕ್ಕು ಸುಮ್ಮನಾಗಿದ್ದೆ. (ನಾನು ನಾಸ್ತಿಕ ಮಾತ್ರ; ಆದರೆ ನಾಸ್ತಿಕವಾದಿಯಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಅವರೂ ಸುಮ್ಮನಾದರು.) ನವರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ದಿನ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆಂದು ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಪೂಜೆಯ ವಿಚಾರ ನನ್ನ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಹೊರತಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಹುಟ್ಟು, ವಿಕಾಸ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಯಾಮಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿ ವಾಗ್ದೇವತೆ-ವಿದ್ಯಾದೇವತೆ ಎಂಬ ಸ್ವರೂಪ, ಕಲಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನನ್ನ ಅಧ್ಯಯನ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ಹಿಡಿದು ನೋಡಿದರೆ ಆಯುಧಪೂಜೆಯ ಹಿಂದಿನ ದಿನ (ಅಷ್ಟಮಿ) ‘ಸರಸ್ವತೀ ಪೂಜೆ’ ಎಂದಿತ್ತು. ಸರಿ, ನಾನಂತೂ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. (ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನನ್ನ ಅಧ್ಯಯನವೇ ಒಂದು ಪೂಜೆ!) ಮತ್ತೆ ನನ್ನ ಮಹಾಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಒಮ್ಮೆ ಓದಬೇಕೆನ್ನಿಸಿತ್ತು. ಮೌಲ್ಯಮಾಪಕರ ವರದಿ ನನ್ನ ಕೈಸೇರಿದ್ದರಿಂದ ಅದರಲ್ಲಿ ಮೌಲ್ಯಮಾಪಕರು ಹೇಳಿರುವ ಕೆಲವು ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಓದಿದೆ. ನಂತರ ಅದರ ಪ್ರಮುಖಾಂಶಗಳನ್ನು ನನ್ನ ಓದುಗ ಮಿತ್ರರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡರೆ ಹೇಗೆ ಎಂಬ ವಿಚಾರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಹೊಳೆಯಿತು. ಅದರ ಪ್ರತಿಫಲವೇ ಈ ಬರಹ. ಹೇಗೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರೂ ಲೇಖನ ಮೂರು ಪುಟಗಳನ್ನೂ ಮಿರಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ದೀರ್ಘಲೇಖನಗಳನ್ನು ಓದುವ ಕಷ್ಟದ ಅರಿವು ನನಗಿರುವುದರಿಂದ ಎರಡು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬರಹ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಬರಲಿದೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಸರಸ್ವತಿ...
ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ತರವಾದುದು. ನದಿ, ನದಿದೇವತೆ, ವಾಗ್ದೇವತೆ, ವಿದ್ಯಾದೇವತೆ, ಜ್ಞಾನದೇವತೆ..... ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಸ್ವರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಪರಿಚಿತಳು. ಬ್ರಹ್ಮನ ಮಗಳೆಂದೂ, ಬ್ರಹ್ಮನ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ವೇದಗಳಿಗೆ ಅಧಿದೇವತೆಯೆಂದೂ, ವೇದಮಾತೆಯೆಂದೂ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮನ ಮಗಳು ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೀರಿ, ಸರಸ್ವತಿಗೆ ‘ಬ್ರಹ್ಮನ ಶಕ್ತಿ’ ಎಂಬ ಸ್ವರೂಪವೂ ಬೆಳೆದು ಬಂದಿದೆ. ‘ಸರಸ್ವತಿ’ ಎಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲುವ ರೂಪವೆಂದರೆ, ಚತುರ್ಭುಜಗಳು, ಎರಡು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ವೀಣೆ, ಇನ್ನೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷಮಾಲೆ, ನಾಲ್ಕನೆಯದರಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕ. ಬಿಳಿ ತಾವರೆಯ ಮೇಲೆ ಆಸೀನಳಾಗಿರುವ ಶುಭ್ರವರ್ಣದ ಸರಸ್ವತಿಯ
ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ...
ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ  ‘ಕಾರಂಡವ್ಯೂಹ’ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳಲಾಗಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಆದಿಬುದ್ಧನ ಆದೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ಪದ್ಮಪಾಣಿಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ಗುಣ(ಕ್ರಿಯಾತತ್ವ)ಗಳನ್ನು - ಅಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮ (ದೇವತೆಗಳ ಮಾನವರ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ), ವಿಷ್ಣು (ರಕ್ಷಕ) ಮತ್ತು ಮಹಾದೇವ (ಲಯಕರ್ತ) ಇವರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ಬೋಧಿಸತ್ವನಿಂದ ವಾಯು, ಭೂಮಿ, ನೀರು, ಮಳೆ, ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ ಮೊದಲಾದವರು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಜತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯದ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿ ಹಾಗೂ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯರು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ಇನ್ನೊಂದು ಸೃಷ್ಟಿಪುರಾಣವಾದ ‘ಗುಣ-ಕಾರಂಡವ್ಯೂಹ’ ಪ್ರಕಾರ- ಪದ್ಮಪಾಣಿಯ ಭುಜಗಳ ನಡುವಿನಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮ, ಆತನ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರು, ಬಾಯಿಯಿಂದ ಗಾಳಿ, ಹಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಸರಸ್ವತಿ, ಮಂಡಿಯಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಪಾದದಿಂದ ಭೂಮಿ, ನಾಭಿಯಿಂದ ನೀರು ಮೊದಲಾದವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸರಸ್ವತಿಯ ಸೃಷ್ಟಿ ವಿಚಾರವನ್ನೇ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಲುತ್ತದೆ. ಆಸನ, ಭುಜಸಂಖ್ಯೆ, ಆಯುಧಗಳು, ಮುದ್ರೆಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಜ್ರಸರಸ್ವತಿ, ಮಹಾಸರಸ್ವತಿ, ವಜ್ರವೀಣಾಸರಸ್ವತಿ, ವಜ್ರಶಾರದೆ, ಆರ್ಯಾಸರಸ್ವತಿ, ರಕ್ತಸರಸ್ವತಿ, ಸಿತಸರಸ್ವತಿ, ನೀಲಸರಸ್ವತಿ ಮೊದಲಾದ ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.
ವಿದೇಶಗಳ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮೀಯರಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ...
ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು, ಚೀನಾದ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮೀಯರು Ta-pien-ts’ai-t’iennu ಮತ್ತು Miao-yin mu ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ Benten, ಮಂಗೋಲಿಯಾದಲ್ಲಿ Kele-yin ukin tegri ಎಂದೂ ಹಾಗೂ ಟಿಬೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ Nag-gi-lha-mo ಮತ್ತು dByangs-can-ma (Yangchenma - English Phonetics) ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದಲೂ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪದಗಳ ಅರ್ಥ ಸುಂದರವಾದ ಸ್ತ್ರೀ (Melodious Lady) ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾದ ಧ್ವನಿ ಅಥವಾ ಸ್ವರ (Melodious voice) ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಜಪಾನಿಯರ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಏಳುಮಂದಿ ಅದೃಷ್ಟದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ Benten ಒಬ್ಬಳು. ಸರಸ್ವತಿಯ ಪೂರ್ಣ ಹೆಸರು Dai-ben-Zai-ten, ಅಂದರೆ Great Divinity of Reasoning Faculty ಎಂದರ್ಥ.
ಜೈನಧರ್ಮದಲ್ಲಿ...
ಆದಿಜಿನರ ಮುಖದಿಂದುದಯಿಸಿ, ಜಿನರ ಮುಖದಲ್ಲಿ ನೆಲೆನಿಂತ ಸರಸ್ವತಿಯ ಉಗಮ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಜೈನರ ಪವಿತ್ರಗ್ರಂಥವಾದ ‘ಮಹಾಪುರಾಣ’ದಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜೈನತತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಭರತನಿಗುಂಟಾದ ಸಂಶಯವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಆದಿಜಿನನಾದ ವೃಷಭದೇವನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾನೆ.
ಅಪರಿಸ್ಪಂದತಾಲ್ವಾದೇರಸ್ಪಷ್ಟದಶನುದ್ಯುತೇಃ
ಸ್ವಯಂಭುವೋ ಮುಖಾಂಭೋಜಾಜ್ಜಾತಾ ಚಿತ್ರಂ ಸರಸ್ವತೀ
‘ಅಕ್ಷರೋತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಾನವಾದ ತಾಲು(ದವಡೆ) ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಚಲನೆಯಿಲ್ಲದಿರುವುದೂ, ಹಲ್ಲುಗಳ ಕಾಂತಿಯೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರದಿರುವುದೂ ಆದ ಸ್ವಯಂಭೂ (ಆದಿಬ್ರಹ್ಮ)ನ ಮುಖಕಮಲದಿಂದ ಸರಸ್ವತಿಯು ಹೆರಟಳು.’ ಅಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಆದಿಜಿನರ ನಾಲಗೆಯಿಂದ ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಮುಖದಿಂದಲೇ ಜನಿಸಿದ್ದಾಳೆ.
ವೈದಿಕಧರ್ಮದಲ್ಲಿ...
ಚತುರ್ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನವಾದುದು ಋಗ್ವೇದ. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಸುಮಾರು ೩೫೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಸುದೀರ್ಘ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಋಗ್ವೇದಕ್ಕಿದೆ. ಸರಸ್ವತಿಯ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅರಿಯುವಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನವಾದುದೂ, ಅಧಿಕೃತವೂ ಆದ ಆಕರವು ಋಗ್ವೇದವೇ ಆಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯಾಗಿಯೂ ಸ್ತುತಿಗೊಂಡಿದ್ದಾಳೆ. ಇಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ, ರುದ್ರ, ವಿಷ್ಣು ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ತುತಿಗೊಂಡಿದ್ದಾಳೆ. ಸುಮಾರು ತೊಂಬತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಋಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ, ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸ್ತುತಿಗೊಂಡಿದ್ದಾಳೆ. ಆರನೇ ಮಂಡಲದ ೬೧ನೆಯ ಸೂಕ್ತದ ಎಲ್ಲಾ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಋಕ್ಕುಗಳೂ ಸರಸ್ವತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿವೆ.
ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ನದಿ ಮತ್ತು ನದೀದೇವತೆ, ದೇವತೆ ಅಥವಾ ಯಜ್ಞದೇವತೆ, ಇಳಾ, ಕಾಮಧೇನು, ವಾಗ್ದೇವತೆ, ಯುದ್ಧದೇವತೆ ಅಥವಾ ರಕ್ಷಣಾದೇವತೆ, ಶಾಂತಿದೇವತೆ, ಅಹಿಂಸಾದೇವತೆ, ಅನ್ನಪೂರ್ಣೆ, ಭಾಗ್ಯದೇವತೆ, ಆರೋಗ್ಯದೇವತೆಯಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ತಾಯಿ, ಸಹೋದರಿ, ಮಗಳು, ಸ್ನೇಹಿತೆ, ಪತ್ನಿ, ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸರಸ್ವತೀ ರಹಸ್ಯೋಪನಿಷತ್ ಎಂಬ ಉಪನಿಷತ್ತು ಕೂಡಾ ಇದೆ.
ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸರಸ್ವತಿಯ ವಿಷಯಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಪೂರಕವಾಗಿರದೆ ತುಂಬಾ ಗೊಂದಲ ಮೂಡಿಸುತ್ತವೆ. ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಇಣುಕಿರುವ ಅಶ್ಲೀಲತೆಯ ಸೋಂಕನ್ನು ಇಂದಿನ ಕೆಲವರು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ, ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನೂ ಪುರಾಣಗಳನ್ನೂ ತಿರಸ್ಕರಿಸುವಂತೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿರುವುದೂ ಉಂಟು.
ಒಟ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ...
ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಆದಿಬುದ್ಧನ ಹಲ್ಲುಗಳಿಂದಲೂ, ಜೈನಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಆದಿಜಿನರ ಮುಖದಿಂದಲೂ, ಹಿಂದೂಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮನ ನಾಲಗೆ ಅಥವಾ ಮುಖದಿಂದಲೂ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದಳು ಎಂದಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಸರಸ್ವತಿಯ ಜನನಸ್ಥಾನ ವಾಕ್ ಅಂದರೆ ಮಾತು ಜನಿಸುವ ಸ್ಥಳವೇ ಆಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸರಸ್ವತಿಯ ವಾಗ್ದೇವಿಯ ಸ್ವರೂಪ ಮೂರೂ ಧರ್ಮಗಳಿಗೂ ಸ್ವೀಕೃತ ಆಗಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಮೂರೂ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಗಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಾನ ವಿಚಾರವೆಂದರೆ ವಿದ್ಯಾದೇವತೆ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದೇವತೆ ಎಂಬ ಅಂಶಗಳು.
ಹಾಗೆಯೇ ಆಯಾಯ ಧರ್ಮದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳೇ ಸರಸ್ವತಿ ಎಂಬ ವಿಚಾರದಲ್ಲೂ ಸಾಮ್ಯತೆಯಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಮಂಜುಶ್ರೀಯ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ‘ಪ್ರಜ್ಷಾಪಾರಮಿತ’ (ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ಶಾಸ್ತ್ರಗ್ರಂಥ) ಗ್ರಂಥವೇ ಸರಸ್ವತಿಯಾಗಿದ್ದರೆ, ಜೈನಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಆದಿಜಿನೇಶ್ವರರ ವಾಣಿ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನವಾದ ‘ಜೈನವೇದ’ಗಳಾದ ‘ಶ್ರುತ’ಗಳೇ ಸರಸ್ವತಿಯಾಗಿವೆ. ವೈದಿಕಪರಂಪರೆಯಲ್ಲೂ ಬ್ರಹ್ಮನ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ‘ವೇದ’ಗಳ ಅಧಿದೇವತೆ ಸರಸ್ವತಿಯೇ ಆಗಿದ್ದಾಳೆ. ಮೂರೂ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲೂ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಕ್ಕಿಗೆ, ವಿದ್ಯೆಗೆ, ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ, ಕಾವ್ಯಾವೇಶಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮಗಳ ಒಳಪಂಗಡಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು, ತಾಂತ್ರಿಕ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ಒಟ್ಟಾರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಸ್ವರೂಪ ‘ಒಂದೇ’ ಆಗಿದೆ. ಗ್ರೀಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅಥೀನಾ ದೇವತೆ ಕೂಡಾ ಸ್ಯೂಸದೇವನ ತಲೆಯಿಂದಲೇ ಜನಿಸುತ್ತಾಳೆ.
ಈಜಿಪ್ಟ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕ್ ನಾಗರಿಕತೆಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಈಸಿಸ್ (Isis) ದೇವತೆ ಸರಸ್ವತಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಂದಿದ್ದರೆ, ಗ್ರೀಕ್ ನಾಗರಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅಥೀನಾ ದೇವತೆ ಹಾಗೂ ರೋಮನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಿನರ್ವಾ ಸರಸ್ವತಿಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾದ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.
[ಮುಂದಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ಸಂಸ್ಕೃತ, ಕನ್ನಡ ಕವಿಗಳು ಏನು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ? ನಮ್ಮ ಜನಪದರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳೇನು? ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಖಂಡರಿಸಿರುವ ಸರಸ್ವತಿಯ ಸ್ವರೂಪಗಳೇನು? ಚಿತ್ರಕಲಾವಿದರ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ ಹೇಗೆ ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ? ಎಂಬ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ.]

23 comments:

nagaraj p s said...

good one

Mahanthesh said...

We have learnt many things about Saraswathi, Godess of Learning. The write up is very good and readers will definitely like it. Many kudos to the writer.

Thimmappa’s said...

Begun well, looking forward to the next!

AntharangadaMaathugalu said...

ಸಾರ್...
ದೇವಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳು ತಿಳಿಯಿತು. ಲೇಖನ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ. ನವರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರ ಬಂದ ದಿನ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾರಿ ಅಷ್ಟಮಿಯಂದೇ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆ ಹಾಗೂ ದುರ್ಗಾಷ್ಟಮಿ ಎರಡೂ ೨೬ನೇ ತಾರೀಖು ಶನಿವಾರವೇ ಬಂದಿದೆ....

ಶ್ಯಾಮಲ

PARAANJAPE K.N. said...

ಮಾಹಿತಿಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ

sunaath said...

ಸರಸ್ವತಿಯ ಪೂರ್ವಾಪರಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತುಂಬ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದೀರಿ. ತುಂಬ ಉಪಯುಕ್ತ ಲೇಖನ.

Me, Myself & I said...

ಸರ್, ತುಂಬಾ ಚನ್ನಾಗಿದೆ.
ಹಿಂದೂ, ಗ್ರೀಕ್, ಈಜಿಪ್ಟ್, ಬೌದ್ದ, ಜೈನ, ವೇದ, ಎಲ್ಲಿಯೂ ಸರಸ್ವತಿಯೇ!
ನಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಧಾರಗಳನ್ನ ತೆರೆ ದಿಟ್ಟಿ ದ್ದೀರ .
ಅಭಿನಂದನೆಗಳು.
ಮುಂದುವರಿಸಿ.

Ittigecement said...

ಸತ್ಯನಾರಾಯಣರವರೆ...

ನಿಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನಶೀಲತೆ ಮೆಚ್ಚಲೇ ಬೇಕು..
ನಮಗೆಲ್ಲ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ..

ಸರಸ್ವತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲದಂತಾಗಿದೆ
ಅನ್ನುವ ಕಥೆ ಓದಿದ್ದೆ.

ಎರಡನೆ ಕಂತಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವೆ...

Unknown said...

ತುಂಬಾ ಉತ್ತಮ ಲೇಖನ... ಚೀನಾ, ಜಪಾನ್ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲು ಸರಸ್ವತಿ?? ಓದಿ ಅಚ್ಚರಿಯಾಯಿತು... ನನಗೆ ತಿಳಿಯದ ಅದೆಷ್ಟೋ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡೆ... ಅಂದ ಹಾಗೆ ನೀವು ಹೇಳಿದ ಮಾತು "ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಋಗ್ವೇದ" ಅನ್ನೋದು ಕುತೂಹಲ ಮೂಡಿಸಿತು... ಸಾಮವೇದ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಅಂತ ಎಲ್ಲಿಯೋ ಕೇಳಿದ ನೆನಪು... (ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾದದ್ದು). ನಿಮಗೆ ಸಮಯವಿದ್ದಾಗ ಇದರ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುವಿರಾ?? ಧನ್ಯವಾದಗಳು..

Unknown said...

ಹಿರಿಯರಾದ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ತಿಮ್ಮಪ್ಪ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಧನ್ಯವಾದಗಳು.

ಶ್ಯಾಮಲಾ ಜನಾರ್ಧನ್ ಅವರೇ ಈ ಬಾರಿ ದುರ್ಗಾಷ್ಟಮಿ-ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆ ಒಟ್ಟಿಗೇ ಬಂದಿದೆ ಎಂದಿದ್ದೀರಿ. ದುರ್ಗೆಯು ಸರಸ್ವತಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ವಿಶೇಷ ಶಿಲ್ಪವೊಂದು ಮೊಸಳೆಯ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಮುಂದಿನ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತೇನೆ.

ಪ್ರಕಾಶ್ ಸರ್, ಸರಸ್ವತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲ' ಎಂಬುದು ಒಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಆದರೆ ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಲಿಂಗರೂಪದಲ್ಲಿ (ಬ್ರಹ್ಮಲಿಂಗೇಶ್ವರ) ಪೂಜಿಸುವುದುಂಟು. ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನ ಬದಲಿಗೆ ಸರಸ್ವತಿ ಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಪೂಜಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ನಮ್ಮ ಕಡೆ ಕೆಂಕೆರೆ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಪೂಜೆ ಜಾತ್ರೆ ಎಲ್ಲವೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ

Unknown said...

ಗೋರೆ ಸರ್
ಋಗ್ವೇದವೇ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನವಾದ್ದು. ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಇದು ಪ್ರಮಾಣಿತವಾಗಿದೆ.

ಕ್ಷಣ... ಚಿಂತನೆ... said...

ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸರ್‍, ವಾಗ್ದೇವಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಸರ್ವ ಕಾಲ, ದೇಶ, ಜನಾಂಗದವರಿಗೂ ಇದ್ದಾಳೆ ಎಂಬುದು ನಿಮ್ಮ ಲೇಖನದಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾಹಿತಿಪೂರ್ಣವಾದ ಲೇಖನ. ಮುಂದಿನ ಭಾಗದ ಲೇಖನಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಿರುವೆ.

ಧನ್ಯವಾದಗಳು.

ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಬಿ.ಎಚ್.

shivu.k said...

ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸರ್,

ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಇಷ್ಟೋಂದು ವಿಚಾರಗಳಿವೆಯಾ! ನನಗಂತೂ ಓದಿ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಯ್ತು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವಿದೇಶಗಳನ್ನು ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಅವರವರ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆರಾದಿಸುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದೀರಿ...ಮುಂದುವರಿಸಿ...

ಸೀತಾರಾಮ. ಕೆ. / SITARAM.K said...

tamma lekhana upayukta mahiti needide

Unknown said...

Manyare,

Lekhana prabhudda vaagide. mundina kantannu nirikshisuttiddene.

ಸಾಗರದಾಚೆಯ ಇಂಚರ said...

ನನ್ದೊಂದ್ಮಾತು
ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ, ಬಹಳಷ್ಟು ತಿಳಿಯುವುದು ಇದರಲ್ಲಿ ಇದೆ,
ತಿಳಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಧನ್ಯವಾದ

ಬಿಸಿಲ ಹನಿ said...

ಮೊದಲಿಗೆ ನಾನೂ ನಿಮ್ಮಂತೆಯೇ ನಾಸ್ತಿಕ! ನಿಮ್ಮಂತೆಯೇ ನನಗೂ ಈ ಆಸ್ತಿಕರಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಅನುಭವಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಆಸ್ತಿಕರಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರನ್ನು ಕಂಡರೆ ಏನೋ ಒಂದು ರೀತಿಯ ತಾತ್ಸಾರ ಹಾಗು ಅವರನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲೇಬೇಕೆಂಬ ಹುಂಬ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ನಾವು ಬರಿ ನಾಸ್ತಿಕರಾಗಿದ್ದವರು ನಾಸ್ತಿಕವಾದಿಗಳಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. “ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನನ್ನ ಅಧ್ಯಯನವೇ ಒಂದು ಪೂಜೆ!” ಎನ್ನುವ ನಿಮ್ಮ ಮಾತುಗಳು ಬಹುಶಃ ಆಸ್ತಿಕರ ತಲೆಗೆ ಹೋಗಲಾರವು. ಇರಲಿ. ಇನ್ನು ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗೆಗಿನ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೌಢಪ್ರಬಂಧದ ವಿಷಯಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ವಿಚಾರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಾಗಿದ್ದು ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸಿತು. ಮುಂದಿನ ಕಂತಿಗಾಗಿ ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.

umesh desai said...

ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಬರೆದ ಲೇಖನ ಉಪಯುಕ್ತ ವಾಗಿದೆ....
ಧನ್ಯವಾದಗಳು ನಿಮ್ಮ ಮಾಹಿತಿಗೆ...

umesh desai said...

ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಬರೆದ ಲೇಖನ ಉಪಯುಕ್ತ ವಾಗಿದೆ....
ಧನ್ಯವಾದಗಳು ನಿಮ್ಮ ಮಾಹಿತಿಗೆ...

Anonymous said...

ಆತ್ಮೀಯ
ಸ೦ಗ್ರಹಯೋಗ್ಯ ಲೇಖನ
ನಿಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನಶೀಲತೆಗೆ ನಾನು ತಲೆಬಾಗುತ್ತೇನೆ
ಚೀನ ಜಪಾನ್ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಎ೦ದು ಬರೆದಿದ್ದೀರಿ ಇದಕ್ಕೆ ಬೌದ್ಧ ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳ ಗ್ರ೦ಥಗಳ ಆಧರವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ
ಆ ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಮೂರ್ತಿರೂಪದಲ್ಲೇ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ? ಆ ಮೂರ್ತಿ ನಮ್ಮ ಸರಸ್ವತಿಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನೇ ಹೋಲುತ್ತದೆಯೇ?
ಇವೆಲ್ಲಾ ಬಹುಷಃ ಮು೦ದಿನ ಕ೦ತುಗಳಲ್ಲಿ ಬರಬಹುದು,ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತೇನೆ..
ಹರಿಶ ಆತ್ರೇಯ

Unknown said...

ಹರೀಶ ಅತ್ರೇಯ ಅವರೇ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ನಮ್ಮಂತೆಯೇ ಚಿತ್ರಪಟಗಳಲ್ಲಿ, ಶಿಲ್ಪದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಶಿಲ್ಪಗಳಿಗೂ ಅವರ ಶಿಲ್ಪಗಳಿಗೂ ಬಾರೀ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. ಅವರವರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇವತೆಗಳ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತವೆ, ಅಲ್ಲವೆ?

Guruprasad said...

ತುಂಬಾ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿ...ಸರಸ್ವತಿ ಬಗ್ಗೆ ಇಸ್ಟೊಂದು ಗೊತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ... ಅದು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಲಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಅಂತ ತಿಳಿದು ಆಶ್ಚರ್ಯ ಆಯಿತು ...
ಇಂತಹ ಅರ್ಥ ಪೂರ್ಣ,, ಮಾಹಿತಿಗಳು ಇನ್ನಸ್ಟು ಬರಲಿ
ಗುರು

Unknown said...

Well said!!! It was interesting to know that whole world worships various froms of Godess Sarswati.